match point (2005 - woody allen)

filmin adı: match point
yönetmen: woody allen
yapımcılar: letty aronson, gareth wiley, lucy darwin
senaryo: woody allen
oyuncular: jonathan rhys meyers (chris wilton), scarlett johansson (nola rice), emily mortimer (chloe hewett wilton), matthew goode (tom hewett)
yapım yılı, yeri: 2005, ingiltere
dili: ingilizce
süre: 124 dk.
türü: drama
ödüller: adircae ödülleri (en iyi yabancı film), david di donatello (en iyi avrupa filmi), golden trailer (en iyi film), goya (en iyi avrupa filmi), sant jordi (en iyi yabancı film izleyici ödülü), turia (en iyi yabancı film izleyici ödülü)

woody allen sinemasına karşı ilgimiz malûm; yeri geldikçe çoğu filmi hakkında bir şeyler karalamaya çalışacağız, ancak match point'e öncelik vermek istememizin sebebi ne allen sevgisi, ne de scarlett johansson'ın güzelliği. bu film üzerinden, sinema estetiğinde, drama tarzının anlatı araçları olarak opera ile mise-en-scène ilişkisini ele almak istiyoruz. meraklısının malûmudur; bu hususta başarılı örneklere rastlamak pek de kolay değil.

before the rain (1994 - milčo mančevski)

filmin adı: before the rain (aka. Пред дождот [pred dozhdot])
yönetmen: milčo mančevski
yapımcı: marc baschet
senaryo: milčo mančevski
oyuncular: katrin cartlidge (anne), rade serbedzija (aleksander)
yapım yılı, yeri: 1994, makedonya, ingiltere
dili: makedonca, ingilizce, arnavutça
süre: 113 dk.
türü: drama
ödüller: arjantin sinema eleştirmenleri birliği (en iyi yabancı film), david di donatello (özel ödül), guldbagge (en iyi yabancı film), independent spirit (en iyi yabancı film), stockholm film festivali (en iyi yönetmen ilk filmi), são paulo uluslararası film festivali (en iyi film izleyici ödülü), venedik film festivali (altın aslan)

peşinen dikte etmek gerek: bu filmi sûret-i kat'iyyetle izleyin! kurgu, senaryo, oyunculuk, müzik, vs. sinema ile alâkası adam sandler filmlerinden öteye giden herkes mančevski'in ilk filmine âşina olmalı. bu hararetli girişe sebebiyet veren unsurlar nelerdir? gelin, meraklısı ile bunlara değinelim.

alice in wonderland (2010 - tim burton)

filmin adı: alice in wonderland
yönetmen: tim burton

yapımcı: richard d. zanuck, joe roth, suzanne todd, jennifer todd
senaryo: linda woolverton, levis carroll

oyuncular: mia wasikowska (alice), johnny depp (mad hatter)

yapım yılı, yeri: 2010, abd

dili: ingilizce
süre: 108 dk.
türü: macera, fantazi
ödüller:

lâmı cimi yok; bir tim burton filmi her daim sınırları zorlayan bir hayalgücü eşliğinde eğlence vaat eder ve bunu başarır. kelimelerle ifade edilmesi zor bir 'tılsım' vardır. teknoloji de nihayet burton'ın hayalgücünü ekrana yansıtacak boyutlara ulaşıyor. hâl böyle olunca, mevzu da 'harikalar diyarı' olunca bize filmi heyecanla beklemek düşmüştü. lâkin ne görelim; karşınızda tim burton'ın en vasat filmi: alice in wonderland.

nefes: vatan sağolsun (2009 - levent semerci)

filmin adı: nefes: vatan sağolsun

yönetmen: levent semerci
yapımcı: murat akdilek, levent semerci
senaryo: levent semerci, mehmet ilker altınay, hakan evrensel (güneydoğu'dan öyküler)

oyuncular: mete horozoğlu (mete yzbş.), ilker kızmaz (ilker çvş.), barış bağcı (barış astğm.)

yapım yılı, yeri: 2009, türkiye

dili: türkçe, kürtçe
süre: 128 dk.
türü: drama, savaş
ödüller: altın bamya, 3. yeşilçam ödülleri (en iyi film, en iyi yeni film)

kuşkusuz, nefes: vatan sağolsun 2009'un üzerine en çok konuşulan türk filmiydi. konuyu iki farklı açıdan ele almakta fayda var: birincisi, genellikle yorumlarımıza konu edindiğimiz sinema estetiği ise ikincisi de elbette filmin teması olacak. filmin resmî tanıtımı şu şekilde: "2365 metre yükseklikteki Karabal Jandarma Karakolu'nu korumakla görevlendirilen bir yüzbaşı komutasındaki kırk askerin hikâyesidir." sezar'ın hakkını sezar'a sözün başında teslim edelim: tsk filmleri hafızamız o şimdi asker, emret komutanım, hababam sınıfı askerde tarzı beterin beteri filmlerle dolu olduğu için nefes savaş/drama türünde türk sineması için iyi kötü bir dönüm noktasıdır.

vertigo (1958 - alfred hitchcock)

filmin adı: vertigo
yönetmen: alfred hitchcock
yapımcı: alfred hitchcock
senaryo: alec coppel, samuel taylor; pierre boileau & thomas narcejac (1954, d'entre les morts)

oyuncular: james stewart (john 'scottie' ferguson), kim novak (madeleine elster / judy barton), barbara bel geddes (midge wood)

yapım yılı, yeri: 1958, abd

dili: ingilizce
süre: 128 dk.
türü: psikolojik gerilim
ödüller:NYFCC (en iyi uyarlama), san sebastián uluslararası film festivali (gümüş denizkabuğu, en iyi erkek oyuncu), sant jordi (en iyi sinematografi)

sinema gerçekten yedinci san’atsa hitchcock hiç şüphesiz bu dalın en büyük san’atçılarından biridir. gerilim sineması denince aklımıza bugün dahi ilk gelen isim olan hitchcock sinemasının ana temaları üzerinde durmakta fayda var. bunlar, suçluluk, kaos, saplantı, kimlik arayışı ve kötü anne imajı olarak genellenebilir. bu genel başlıkları vertigo filmi özelinde incelemeye çalışacağız.

a good woman (2004 - mike barker)

filmin adı: a good woman
yönetmen: mike barker
yapımcılar: liam badger, mikael borglund, hilary davis, jimmy de brabant, michael dounaev, john evangelides, duncan hopper, rupert preston
senaryo: howard himelstein, oscar wilde (1892, lady windermere's fan)
oyuncular: helen hunt (mrs. erlynne), scarlett johansson (meg windermere), tom wilkinson (tuppy)
yapım yılı, yeri: 2004; italya, abd
dili: ingilizce, italyanca
süre: 93 dk.
türü: drama
ödüller:

oscar wilde'ın lady windermere's fan adlı oyunundan beyaz perdeye uyarlanan film, hâliyle dialoglar üzerine kurulmaya çalışılmış, ilişkileri konu alan bir drama. fakat oscar wilde adını duyunca da filmden bir mutlu prens beklemenin sukût-u hayale sebebiyet vereceğini baştan belirtelim.

det sjunde inseglet (1957 - ingmar bergman)

filmin adı: det sjunde inseglet (aka. the seventh seal)
yönetmen: ingmar bergman
yapımcı: ab svensk filmindustri
senaryo: ingmar bergman
oyuncular: max von sydow (antonius block), gunnar björnstrand (jöns), bengt ekerot (ölüm)
yapım yılı, yeri: 1957, isveç
dili: isveççe, latince
süre: 96 dk.
türü: alegori, drama, fantazi
ödüller: cannes film festivali (jüri özel ödülü)


sinema tarihinin en mühim isimlerinden biri olarak kabul edilen ingmar bergman'ın kanımızca en mühim filmi olan det sjunde inseglet, en basitinden, veba salgını ile boğuşulan 14. yy'da tanrı adına çıktığı haçlı seferinden ateist silahşörü jöns (gunnar björnstrand) ile birlikte yurduna dönen ve tanrı haricinde her şeyle karşılaşmış olan şövalye antonius block'un (max von sydow), ülkesinde ölüm (bengt ekerot) ile karşılaşmasını konu alır. ölüm için henüz hazır olmayan block tanrı ile ilgili şüphelerini gidermek amacıyla zaman kazanmak ister ve ölüm'e bir satranç oyunu önerir. ölüm, kedinin fare ile oynaması misâli, oyunu kabul eder. yola devam ederken yolları tiyatrocu seyyah bir aile ile kesişir ve bu ailede insanın içindeki cesaret verici iyiliğe şahit olurlar. olaylar gelişir ve ölüm herkesi nihaî güzergâhlarına götürmeden önce, onun dikkatini dağıtmak ve bu aileye kaçmaları için zaman kazandırmak isteyen şövalye, tam da yenilmek üzereyken, satranç tahtasını devirir. filmin özeti böyle; şimdi de meraklıları ile beraber gelişen olaylara değinelim.

la battaglia di algeri (1966 - gillo pontecorvo)

filmin adı: la battaglia di algeri (aka. the battle of algiers)
yönetmen: gillo pontecorvo
yapımcılar: antonio musu, yacef saadi
senaryo: gillo pontecorvo, franco solinas
oyuncular: brahim hadjadj (ali la pointe), jean martin (albay mathieu), yacef saadi (djafar)
yapım yılı, yeri: 1966, cezayir
dili: fransızca, arapça
süre: 125 dk.
türü: drama, siyasi tarih, savaş
ödüller: venedik film festivali (altın aslan), kinema junpo (en iyi yabancı film), bafta (bm özel ödülü)


fransız sömürgesine karşı verilen cezayir istiklâl mücâdelesinin kuvayi milliyesi FLN'in (front de libération nationale) liderlerinden yusuf saadi'nin 5 senelik maphusluk döneminde yazdığı souvenirs de la bataille d'alger isimli hatıratından yola çıkılarak çekilen film, 1954 - 1960 arasında cezayir şehrinde yaşanan olayları konu almaktadır. 1962 senesinde, cezayir'in istiklâline kavuşmasının ardından serbest bırakılan ve milli konseyde senatör olan saadi aynı zamanda filmin prodüktörlüğünü de yapmış ve filmde kendisinden yola çıkılarak yaratılan cafer karakterini de canlandırmıştır. bu haliyle film ister istemez 'taraf'tır elbette; fakat cezayir'de yaşananlardan çok da eski olmayan bir tarihte libya'da sömürgecilikten geri kalmayan italyanların yapımı üstlenmiş olması tartışmaya açıktır. 1956 senesinde sovyetlerin macaristan'ı ilhâkının ardından italya komünist partisinden ayrılan ve üçüncü dünya istiklâl hareketlerine destek veren yönetmen pontecorvo ise bu husustaki yegâne tesellimizdir. film bilhassa yaşanan olaylarından üzerinden sadece 4 sene geçmesinden sonra çekilmesi itibariyle dikkate değer; öyle ki jacques massu, marcel bigeard ve roger trinquier gibi fransız komutanlardan esinlenerek yaratılan mathieu karakterini canlandıran jean martin filmdeki tek profesyonel aktördür ve canlandırdıkları acıları bizzat yaşayan şahısları izleme 'şansına' nâil oluruz. film, yayımlanmasının ardından fransa'da derhal yasaklanmış ve 1971'e kadar da yasaklı kalmıştır. abd'nin ırak'ı işgâlinin ardından pentagon'un ders niteliğinde filmi izletmesi 2004 senesinde filmin tekrar gündeme gelmesine sebebiyet verecektir.

annie hall (1977 - woody allen)

filmin adı: annie hall
yönetmen: woody allen
yapımcılar: charles h. joffe, jack rollins
senaryo: woody allen, marshall brickman
oyuncular: woody allen (alvy singer), diane keaton (annie hall)
yapım yılı, yeri: 1977, abd
dili: ingilizce
süre: 93 dk.
türü: romantik komedi
ödüller: oscar (en iyi film, en iyi kadın oyuncu, en iyi yönetmen, en iyi senaryo), altın küre (en iyi kadın oyuncu), bafta (en iyi film)

ilk bir kaç yazı, ister istemez klâsik filmler üzerine olacak; hâliyle de genellikle müsbet fikirlerimizi sunmak boynumuzun borcu oluyor. sırası gelmişken şunu da belirtelim: bu filme olan şahsî ilgimizden dolayı, tahminen ilk ve son ‘magazin’ içerikli yazımız bu olacak. ikinci yazımız bir romantik komediye dâir olsun istedik ya akla ister istemez annie hall geliyor. woody allen’ın sevmeyeni de çoktur, o bakımdan bir küçük not ekleyelim: filmin, allen’ın kariyerinde bir mihenk taşı olması bir yana, 1977’den evvel çekmiş olduğu matrak (zany) filmlerinden de ayrılır. bu bakımdan, “allen’ı sevmeyen ölsün,” diyecek kadar ileri gitmesek de standart romantik komedi klişelerinden ayrılıp ilişkilere dâir çevrilen filmlere yepyeni ve saf bir boyut getiren; bununla da kalmayıp o dönemde –belki de hâlâ, romantik komedilerde alışık olmadığımız entelektüel dialoglar katan annie hall’u önermek handiyse bir mecburiyet.

shichinin no samurai (1954 - akira kurosawa)

filmin adı: 七人の侍 (shichinin no samurai) (aka. seven samurai)
yönetmen: akira kurosawa
yapımcı: sojiro motoki
senaryo: akira kurosawa, shinobu hashimoto, hideo hoguni
oyuncular: toshirô mifune (kikuchiyo), takashi shimura (kambei shimada)
yapım yılı, yeri: 1954, japonya
dili: japonca
süre: 204 dk.
türü: macera, epik, drama
ödüller: jussi (en iyi yönetmen, en iyi yabancı erkek oyuncu), mainichi (en iyi yardımcı erkek oyuncu), venedik film festivali (gümüş aslan)


eğer bu filmi halen izlemediyseniz, bir an gözlerinizi kapayın ve yaklaşık üç buçuk saat süren, siyah beyaz, 1954 yapımı, japonca bir film tasavvur edin. kuvvetle muhtemeldir ki uyuyakalmaktan kendinizi alamayacağınız, adının klasikler arasında geçmiş olduğunu duysanız dahi sıkıntıdan patlayacağınız bir film. kim bilir, belki de bir kaç seans zorlarsanız filmin sonunu görebilirsiniz. gören gözler, cümlenin gidişâtından gördü elbette: yanılgı içindesiniz. abartıyorsam günahı boynuma, fakat 204 dakika boyunca gözünüzü ekrandan ayıramayacağınız, sonuna geldiğinizde bir süre de ekrana ya da tavana bakakalacağınız bir şölenden bahsediyiyoruz: shichinin no samurai.